Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

I. Imatinib w leczeniu zapalenia naczyń związanego z obecnością przeciwciał ANCA?

W przebiegu zapalenia naczyń związanego z obecnością przeciwciał przeciwko cytoplazmie neutrofili (ANCA) obserwuje się przetrwałą aktywację limfocytów T. Imatinib, będąc selektywnym inhibitoremABL,ARG, PDGFR oraz kinazy tyrozynowej c-KIT, hamuje aktywację limfocytów T. Fakt ten skłonił badaczy do rozważenia jego potencjalnego zastosowania w terapii zapaleń naczyń związanych z obecnością przeciwciała ANCA. Stwierdzono, ze imatinib hamuje aktywację i proliferację limfocytów T pobranych od chorych na zapalenie naczyń. Wydaje się, że środek ten będzie w przyszłości stosowany w leczeniu chorych na zapalenie naczyń oporne na klasyczną terapię. Zanim to jednak nastąpi, konieczne są dalsze badania.

Clinical & Experimental Immunology, March 2008.

II. Ciąża u pacjentek z młodzieńczym toczniem rumieniowatym układowym

Celem badania opisanego przez C.S.S. Silvę i wsp. było przeanalizowanie czynników ryzyka utraty ciąży oraz jej przebiegu u chorych z młodzieńczym toczniem rumieniowatym układowym (SLE). Badaniem objęto 315 kobiet z młodzieńczym SLE, znajdujących się pod opieką 12 klinik reumatologicznych w Bazylii. Miesiączka wystąpiła u 298 z 315 pacjentek (94,6%). Ich dokumentacja medyczna została przeanalizowana pod kątem przebiegu ciąży, danych demograficznych, klinicznych i terapeutycznych.

W badanej grupie stwierdzono nieplanowane ciąże u 24 chorych (8% miesiączkujących pacjentek). W 5 przypadkach (21%) doszło do wczesnej utraty ciąży (przed 16 Hbd), 18 (75%)  ciąż zakończyło się urodzeniem zdrowego noworodka, a 1 (4%)  urodzeniem martwego płodu z powodu rzucawki i wywołanego nią porodu przedwczesnego. Częstość występowania aktywnego kłębuszkowego zapalenia nerek, proteinurii (> 5g/dobę) i nadciśnienia tętniczego na początku ciąży była istotnie wyższa w grupie chorych, u których doszło do utraty ciąży (odpowiednio 60% vs 5%). Ponadto u kobiet, u których doszło do utraty ciąży, stwierdzono istotnie wyższą aktywność choroby, mierzoną za pomocą wskaźnika SLEDAI-2K (9,40 vs 3,94). 4 ciąże były narażone we wczesnym okresie na działanie cyklofosfamidu, podawanego z powodu zajęcia nerek (do ciąż doszło pomimo zalecenia stosowania antykoncepcji) – 3 z nich zostały utracone. Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono, że cyklofosfamid podawany w początkowym okresie ciąży jest niezależnym czynnikiem ryzyka niepowodzeń położniczych.

Na podstawie uzyskanych wyników badacze brazylijscy uznali leczenie immunosupresyjne za główny czynnik ryzyka utraty ciąży i podkreślili konieczność stosowania skutecznej antykoncepcji w tej grupie chorych.

J Rheumatol  first release on 1 April 2008.

III. Kombinowana terapia biologiczna w RZS

Tolerancja immunologiczna wywołana przez hamowanie aktywności limfocytów T przy użyciu przeciwciał może być ograniczona poprzez nadmiernie prozapalne mikrośrodowisko. Naukowcy planujący to badanie założyli, że równoczesne stosowanie leków hamujących aktywność TNF-α spotęguje efekt terapeutyczny wynikający z  hamowania aktywności limfocytów T.

Celem badania przedstawionego przez A.W. Morganiego i wsp. była ocena bezpieczeństwa terapii kombinowanej z wykorzystaniem leków hamujących TN-Fα i przeciwciał anty-CD4. Do badania włączono 8 chorych z seropozytywnym, źle rokującym reumatoidalnym zapaleniem stawów, którym podano przeciwciała przeciwko CD4 i białko fuzyjne zawierające receptor p55 dla TNF-α. 

Do opisanych w badanej grupie działań niepożądanych należy zaliczyć nietypową reakcję anafilaktyczną oraz reakcję alergiczną, która rozwinęła się u jednego z pacjentów po podaniu kilku wlewów przeciwciał anty-CD4. Poza tym obserwowano typowe dla przeciwciał anty-CD4 reakcje skórne. Pomimo stwierdzonej limfopenii w zakresie komórek CD4 nie obserwowano poważnych infekcji.

Po 17–49 miesiącach terapii 1 chory był w remisji, 1 pozostawał bez leków modyfikujących przebieg choroby, a u 5 choroba była stabilna, w tym 3 pacjentów pozostawało na stabilnej, wcześniej nieefektywnej dawce metotreksatu. Przedstawione badanie jest pierwszą opisaną próbą zastosowania terapii kombinowanej z wykorzystaniem przeciwciał anty-CD4 i leku hamującego aktywność TNF-α u ludzi.

Int J Med 2008; 101 (4): 299–306.

IV. Polimorfizm receptora dla interleukiny 23 a występowanie ZZSK

Wcześniejsze badania wykazały związek pomiędzy polimorfizmem pojedynczych nukleotydów (SNP) w genie kodującym receptor dla IL-23 (IL-23R) na chromosomie 1p31 a rozwojem choroby Crohna i łuszczycy. Badanie zaplanowane przez Rahmana i wsp. miało na celu ustalenie związku pomiędzy polimorfizmem SNP a występowaniem ZZSK w populacji kanadyjskiej. W tym celu przebadano trzy populacje kanadyjskie, obejmujące łącznie 796 chorych z ZZSK i 743 zdrowych ochotników. We wszystkich badanych populacjach stwierdzono istotną zależność pomiędzy polimorfizmem SNP genów kodujących IL-23R a występowaniem ZZSK.

Arhtiris Rheum 2008; 58 (4): 1020–1025.

V. Zapalenie stawów kręgosłupa przy braku limfocytów B

Wysoka skuteczność terapii anty-CD20 w leczeniu chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, a także obecność limfocytów B we krwi obwodowej oraz nacieki zawierające limfocyty B w stawach obwodowych i osiowych u chorych na spondyloartropatie seronegatywne stały się przyczyną rozważań nad potencjalnym zastosowaniem przeciwciał anty-CD20 w terapii tych chorych.

Autorzy artykułu przedstawili opisy przypadków, które poddają w wątpliwość hipotezę o potencjalnych korzyściach wynikających z deplecji komórek B w leczeniu ZZSK. W swoim artykule przedstawili opis dwóch mężczyzn posiadających antygen HLA-B27, u których pomimo braku dojrzałych limfocytów B doszło do rozwoju aktywnego zapalenia stawów kręgosłupa.  U pierwszego z pacjentów – z zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych i kilku stawów obwodowych – zdiagnozowano ciężką agammaglobulinemię Burtona. Powyższy przypadek, przy wykluczeniu infekcji jako podłoża spondyloartopatii, ukazuje, że obecność gammaglobulin i limfocytów B nie jest konieczna do jej rozwoju. Drugim pacjentem był chory cierpiący na ciężką spondyloartropatię seronegatywną, który z jej powodu otrzymywał etanercept Leczenie hamujące aktywność TNF-α musiano przerwać z powodu wystąpienia chłoniaka B-komórkowego. Po przerwaniu terapii etanerceptem obserwowano gwałtowny nawrót dolegliwości stawowych, które nie ustąpiły po delecji komórek B.

Chociaż opis przypadków ma ograniczoną wartość predykcyjną, sugerują one, że rola komórek B w rozwoju spondyloartropatii seronegatywnych może być odmienna niż w etiopatogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów.

Arthritis Rheum  2008; 58 (3): 730–733.

VI. Co warunkuje czasową niezdolność do pracy z powodu schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego?

Hiszpańscy naukowcy postanowili odpowiedzieć na pytanie, jakie czynniki warunkują powstanie czasowej niezdolności do pracy w przebiegu schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego. W tym celu przeanalizowali dane dotyczące 3311 chorych, u których stwierdzono 4424 epizody krótkotrwałej niezdolności do pracy. Z wydłużaniem się okresowej niezdolności do pracy związane były wiek, płeć żeńska oraz takie czynniki, jak bycie osobą zamężną, zapalenie stawów obwodowych, rwa kulszowa, samozatrudnienie, brak zatrudnienia i praca fizyczna. Wśród czynników zwiększających ryzyko nawrotu niezdolności do pracy wyróżniono natomiast chorobę zwyrodnieniową stawów obwodowych, choroby zapalne, rwę kulszową, zatrudnienie na czas nieokreślony, częste klękanie, pracę fizyczną, znaczenie miał też czas trwania wcześniejszej niezdolności do pracy.

Podsumowując, można stwierdzić, że czas trwania niezdolności do pracy i ryzyko nawrotów jest uwarunkowane głównie czynnikami socjoekonomicznymi i administracyjnymi związanymi z pracą oraz rodzajem schorzenia narządu ruchu.

Arthritis Care  Research 2008; 59 (4): 489–496.

VII. Subkliniczna miażdżyca naczyń wieńcowych w sklerodermii układowej

Twardzina układowa jest skojarzona z nieprawidłowym obrazem naczyń krwionośnych oraz uszkodzeniem komórek śródbłonka, które mogą być potencjalnymi czynnikami ryzyka rozwoju miażdżycy naczyń wieńcowych. Celem przedstawionego badania była ocena subklinicznych zmian miażdżycowych w naczyniach wieńcowych u chorych na sklerodermię układową. W tym celu włączono do badania 17 pacjentów z rozpoznaną twardziną układowych i 17-osobową grupę kontrolną, dobraną pod względem płci, rasy i wieku. U wszystkich badanych oceniono za pomocą TK obecność zwapnień w naczyniach wieńcowych, BMI, lipidogram, poziom CRP, homocysteiny i piHDL.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że w grupie chorych na sklerodermię występuje istotnie większe uwapnienie ściany naczyń wieńcowych, co świadczy o częstszym występowaniu subklinicznej miażdżycy u tych osób.

Arthritis Care  Research 2008; 59 (4): 591–597.

VIII. Przeciwciała anty-IL-6R w terapii choroby Takayasu

Choroba Takayasu to układowe zapalenie naczyń, obejmujące aortę i jej główne odgałęzienia. W związku z obserwowanym w przebiegu choroby Takayasu podwyższonym stężeniem IL-6 pochodzący z Osaki autorzy artykułu zdecydowali się na podanie tocylizumabu (przeciwciała przeciwko receptorowi dla IL-6) 20-letniej pacjentce z nawracającą oporną na leczenie postacią schorzenia. Zastosowane leczenie spowodowało złagodzenie objawów klinicznych oraz obniżenie parametrów zapalenia. Obserwacje te sugerują, ze tocylizumab może w przyszłości znaleźć zastosowanie w leczeniu chorych z zapaleniem naczyń.

Arthritis Rheum 2008; 58 (4).