Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

Katedra i Zakład Farmakologii UM we Wrocławiu

I. Stopień progresji zmian radiologicznych u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów a obecność przeciwciał antycytrulinowych  (anty-CCP) i czynnika reumatoidalnego klasy IgA (IgA-RF) na początku choroby

Celem badania przedstawionego przez szwedzkich badaczy była ocena związku miedzy obecnością przeciwciał antycytrulinowych i czynnika reumatoidalnego a aktywnością reumatoidalnego zapalenia stawów i progresją zmian radiologicznych. W tym celu do badania włączono 138 chorych z wczesnym reumatoidalnym zapaleniem stawów. 93 chorych z tej grupy było w przeszłości dawcami krwi, co umożliwiło oznaczenie przeciwciał antycytrulinowych i czynnika reumatoidalnego w próbkach surowicy przechowywanych w Banku Krwi, a pobranych przed pojawieniem się pierwszych objawów RZS. W surowicy wszystkich chorych oznaczono stężenie przeciwciał antycytrulinowych i czynnika reumatoidalnego na początku choroby. Ponadto wykonano radiogramy rąk i stóp (ocenione następnie za pomocą skali Larsona) w chwili rozpoznania RZS oraz po 2 latach trwania choroby. W tym samym okresie oceniono również aktywność choroby, biorąc pod uwagę OB, stężenie białka C-reaktywnego, wizualną skalę bólu (VAS) oraz ilość bolesnych i obrzękniętych stawów. Poza tym zidentyfikowano chorych, u których obecny był antygen HLA DRB1*0401/0404.

Na podstawie analizy uzyskanych wyników stwierdzono, że dawcy krwi, w surowicy których przed wystąpieniem objawów zapalenia stawów obecne były przeciwciała antycytrulinowe, mieli w chwili rozpoznania RZS bardziej zaawansowane zmiany radiologiczne. Po 2 latach trwania choroby u osób tych zmiany radiologiczne były bardziej zaawansowane niż u pozostałych chorych. Zaobserwowano również, że wyższe stężenia przeciwciał antycytrulinowych i czynnika reumatoidalnego klasy IgA, zła odpowiedź na leczenie po 6 miesiącach trwania choroby, większa ilość obrzękniętych stawów i wyższe OB były czynnikami ryzyka nasilonej progresji zmian radiologicznych.

Stwierdzono także, że stężenie przeciwciał antycytrulinowych w chwili rozpoznania RZS korelowało z nasileniem zmian radiologicznych oraz że dobra odpowiedź na leczenie wiązała się ze zmniejszaniem się stężenia przeciwciała antycytrulinowych.

Obecność antygenu HLA DRB1*0401/0404 wiązała się z występowaniem przeciwciał antycytrulinowych przed pojawieniem się objawów zapalenia stawów.

Podsumowując, autorzy pracy stwierdzili, że obecność przeciwciał antycytrulinowych przed pojawieniem się zapalenia stawów i we wczesnym okresie RZS jest czynnikiem ryzyka nasilonej progresji zmian radiologicznych. Jest ona również związana z ciężkim przebiegiem choroby.

Berlin E., Johannson T., Sundin U. et al. Radiological outcome in rheumatoid arthritis is predicted be presence of antibodies against cyclic citrullinated peptide before and at disease onset, and by IgA-RF at disease onset. Ann Rheum Dis. 2006; 65: 453–458.

II. Przeciwciała anty-CENP-H u chorych z zespołem Sjögrena

W piśmiennictwie opisywano związek pomiędzy występowaniem przeciwciał antycentromerowych (ACA) a zespołem Sjögrena (SS), natomiast rola przeciwciał anty-CENP-H w tej jednostce chorobowej nie została dotychczas zbadana. Zadania tego podjęli się autorzy cytowanego artykułu. Przeanalizowali oni wyniki badań immunologicznych 62 chorych z ustalonym rozpoznaniem pierwotnego zespołu Sjögrena (pSS) oraz 40 zdrowych osób. Stężenie przeciwciał ACA, anty-CENP-H, anty SS-A/Ro i anty-SS-B/La oznaczana była metodami ELISA i IIF.

W surowicy 17 chorych z pSS stwierdzono obecność przeciwciał ACA i/lub anty-CENP-H. Surowice tych chorych nie zawierały przeciwciał anyt-SS-A/Ro i anty-SS-B/La.  Nie stwierdzono przeciwciał anty-CENP-H w surowicy osób zdrowych.

W pracy tej po raz pierwszy opisano zwiększoną częstość występowania przeciwciał ACA i anty-CENP-H u chorych z pSS. Stwierdzono również, że przeciwciała anty-CENP-H i anyty-SS-A/SS-B nawzajem się wykluczają. Zaobserwowano także, że w grupie chorych posiadających przeciwciała anty-CENP-H rzadziej stwierdza się obecność czynnika reumatoidalnego.

Podsumowując uzyskane wyniki, autorzy pracy stwierdzili, iż chorych na pSS pod względem serologicznym można podzielić na dwie grupy: (1) chorzy z obecnymi przeciwciałami anty-SS-A i/lub anty SS-B, (2) chorzy z obecnymi przeciwciałami ACA i/lub anty-CENP-H. Na tej podstawie proponują oni, aby oznaczanie przeciwciał ACA i anty-CENP-H włączyć do standardowej diagnostyki w kierunku zespołu Sjögrena.

Hsu T. C., Chang C. H., Lin M. C.  et al. Anti-CENP-H antibodies in patients with Sjögren syndrome. Rheumatology International 2006; 26 (4): 298­–303.