Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

I. Komórki progenitoerowe endothelium w szpiku kostnym są uszkodzone u chorych na sklerodermię

Zaburzenia naczyniowe są główną patologią w przebiegu twardziny układowej. W początkowym okresie choroby obserwuje się zaburzenia regulacji mikrokrążenia, następnie dochodzi do zahamowania neoangiogenezy, a w krańcowym stadium do utraty naczyń. Wcześniejsze badania naukowe wykazały, że krążące w krwi obwodowej komórki progenitorowe dla endotelium wywodzące się ze szpiku kostnego (circulating endothelial progenitor cells)  odgrywają niezwykle ważną rolę w procesie naprawy i regeneracji uszkodzonych naczyn krwionośnych. Celem badania przeprowadzonego przez N. Del Papa i wsp. była ocena ilości i stanu czynnościowego krążących komórek progenitorowych endotelium we krwi obwodowej chorych na twardzinę układową. 

Ilość krążcych komórek progenitorwoe endotelium oceniano w krwi pobranej od 62 chorych na sklerodermię układową  metodą cytometrii przepływowej  charakteryzując je jako CD45-CD133+.  Komórki progenitoroowe endotelium w szpiku kostnym zdefiniowano jako CD133+ i ich ilość oceniono u 14 chorych. Metodą hodowli komórkowej oceniano funkcję uzyskanych komórek progenitorowych.

We krwi obwodowej chorych na twardzinę układową wykryto obecność komórek progenitorowych dla endotelium, a porównując chorych z różnym zaawansowaniem choroby, stwierdzono, iż ich ilość we wczesnych stadiach choroby jest istotnie wyższa niż u chorych z zaawansowaną postacią sklerodermii. Ponadto we wszystkich analizowanych próbkach szpiku kostnego stwierdzono zmniejszoną ilość komórek progenitorowych dla endotelium oraz komórek podścieliska. Zarówno komórki progenitorowe dla endotelium, jak i komórki pościeliska wykazywały ekspresję receptora dla czynnika wzrostu śródbłonka (EGF – endothelial growth factor), co wskazuje na znaczne pobudzenie różnicowania w kierunku komórek śródbłonka. Tylko komórki progenitorowe dla endotelium pobrane ze szpiku chorych z wczesną postacią sklerodermii wykazywał in vitro zdolność do różnicowania w kierunku komórek śródbłonka. 

Uzyskane wyniki wskazują na obecność złożonych zaburzeń mikrośrodowiska szpiku kostnego u chorych na sklerodermię wpływających zarówno na funkcję komórek progenitorówych dla endotelium jak i komórek macierzystych podścieliska. Obserwowane zaburzenia mogą prowadzić w konsekwencji do nieprawidłowej neoangiogenezy w przebiegu sklerodermii układowej.

Del Papa N., Quirici N., Soligo Det i wsp. Bone marrow endothelial progenitors are defective in systemic sclerosis. Arthritis Rheum 2006; 54 (8):2605-2615.

II. BMI a ryzko rozwoju i progresjii choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych i biodrowych.

Chorba zwyrodnieniowa stawów kolanowych i biodrowych jest główną przyczyna niepełnosprawności wśród starszych ludzi, a częstość występowania choroby zwyrodnieniowej stawów wzrasta z wiekiem. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest uwarunkowana wieloczynnikowo. Istotną rolę w jej rozwoju przypisuje się czynnikom ogólnoustrojowym (wiek, płeć, status hormonalny, uwarunkowania genetyczne i nawyki żywieniowe), wewnątrzpochodnym wpływającym na funkcjonowanie stawów (siła mięśniowa, stan aparatu więzadłowego) oraz czynnikom  zewnątrzpochodnym oddziałującym na stawy (czynności sprzyjające urazom oraz otyłość). Otyłość wydaje się niezwykle istotnym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów, a w szczególności zmian zwyrodnieniowych w stawach kolanowych. Rola otyłości w rozwoju zmian zwyrodnieniowych w zakresie stawów biodrowych nie jest tak jednoznaczna, chos opisywano związek pomiędzy otyłością a koniecznościa endoprotezoplastyki stawów biodrowych.  Wcześniejsze badania dotyczące związku pomiędzy otyłością a chorobą zwyrodnieniiową stawów przeprowadzona na małych grupach (poniżej 500 osób), z czego wynikała konieczność zaplanowania dużego badania populacyjnego.

Do przedstawionego prospektywnego badania populacyjnego włączono 3585 uczestników badania Rotterdam Study w wieku co najmniej 55 lat. Kryterium włączenia była m. in. dostępnośc radiogramów bioder i kolan oraz mozliwość przeprowadzenia wizyty kontrolnej (wizyta kontrolna odbyła się średnio po 6,6 latach). Obecność choroby zwyrodnieniowej zdefiniowano jako wskaźnik Kellgren i Lawrence 0 lub 1. W badanej populacji zmiany zwyrodnieniowe w chwili właczenia do badania stwierdzono w 2570 kolanach (1372 uczestników badania) oraz w 2535 biodrach (2852 uczestników). Progresję choroby zwyrodnieniowej określono jako zwężenie szpary stawowej w stawie kolanowym lub biodrowym odpowiednio o co najmniej 1mm i 1,5mm.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że znacznie podwyższone BMI (>27kg/m²) w chwili włączenia do badania jest związane z wcześniejszym wystepowaniem choroby zwyrodnieniowej kolan oraz jest niezależnym od płci i wieku czynnikiem ryzyka jej progresji. Nie stwierdzono analogicznych zależności dla choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych. Obserwowane różnice pomiędzy chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych i biodrowych mogą być związane z lokalnymi czynnikami oddziałującymi na stawy oraz innymi właściwościami biomechanicznymi tych stawów.

Reijman M., Pols H. A. P., Bergink A. P. i wsp. Body mass index associated with onset and progression of osteoarthritis of the knee but not of the hip: The Rotterdam Study. Ann Rheum Dis 2007; 66: 158 – 162.