Oprac. dr n. med. Beata NOWAK

Katedra i Zakład Farmakologii UM we Wrocławiu

I. Śmiertelność w grupie chorych na toczeń rumieniowaty układowy (SLE)

Celem przedstawionego badania kanadyjskich naukowców była ocena śmiertelności w populacji chorych na toczeń rumieniowaty układowy (SLE).

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, która może mieć ciężki, zagrażający życiu przebieg. Zgon chorych na SLE bywa następstwem samej choroby (gdy dochodzi do zajęcia wielu narządów), powikłań związanych z leczeniem (a w szczególności infekcji) oraz powikłań związanych z przewlekłym procesem zapalnym (np. powikłań sercowo-naczyniowych).

Badaniem objęto 9547 chorych powyżej 16 r.ż. z 23 ośrodków położonych na całym świecie. Chorzy byli obserwowani przez okres 76948 pacjentolat (średni okres obserwacji wynosił 8,1 lat). Większość pacjentów (71%) włączono do badania w ciągu pierwszych dwóch lat od postawienia rozpoznania SLE. W trakcie obserwacji zmarło 1255 chorych, a SLE uznano za główną przyczynę zgonu w 291 przypadkach (3,8/1000 pacjentolat). Główną przyczyną zgonu niezwiązaną bezpośrednio z SLE były schorzenia sercowo-naczyniowe: choroby serca, tętnic i udary mózgu. Kolejnymi pod względem częstości przyczynami zgonów niezwiązanymi bezpośredni z SLE były: nowotwory (głównie nowotwory płuc i chłoniaki nieziarnicze), zapalenia nerek i infekcje.

Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że chorzy na SLE charakteryzują się wyższą śmiertelnością niż ogólna populacja. Czynnikami ryzyka zwiększającymi śmiertelność w grupie chorych na SLE są: płeć żeńska, młody wiek, krótki czas trwania choroby (poniżej 1 roku) oraz rasa czarna. Na przestrzeni lat zaobserwowano zmniejszanie się śmiertelności związanej z samą chorobą (np. na skutek powikłań nerkowych SLE), natomiast śmiertelność związana z powikłaniami sercowo-naczyniowymi wydaje się powoli wzrastać.

Bernatsky S., Boivin J.F., Joseph L. i wsp. Mortality in Systemic Lupus Erythematosus.Arthritis&Rheum 006; 54: 2550–2557

II. Czy zmiana infliksymabu na inny lek hamujący TNF-α może przynieść
korzyść chorym na RZS?

Leki hamujące aktywność czynnika martwicy guza alfa (tumor necrosis factor alpha, TNF-α), do których należą infliksymab, etanercept i adalimumab, są stosowane w praktyce klinicznej w terapii chorych na reumatoidalne zapalenie stawów od ośmiu lat. Przeprowadzone badania kliniczne wykazały ich skuteczność i bezpieczeństwo stosowania w tej grupie chorych.. Nie przeprowadzono dotychczas badań klinicznych bezpośrednio porównujących skuteczność tych leków, ale obserwacje kliniczne sugerują, że charakteryzują się one zbliżoną skutecznością w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów.

W praktyce klinicznej u niemal 1/3 chorych otrzymujących w leczeniu inhibitory TNF-α, zachodzi konieczność przerwania terapii w ciągu pierwszego roku jej trwania z powodu braku skuteczności zastosowanej terapii lub działań niepożądanych z nią związanych. Dlatego istotne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy ci chorzy mogą odnieść korzyść z włączenia do leczenia innego leku z tej grupy. W związku z różną strukturą poszczególnych inhibitorów TNF-α oraz odmiennych mechanizmów działania z teoretycznego punktu widzenia zamiana taka mogłaby okazać się korzystna. Autorzy tego artykułu podjęli próbę udzielenia odpowiedzi na to istotne pytanie, opierając się na danych zawartych w duńskim rejestrze chorych otrzymujących leki biologiczne (DANBIO).

Analizą objęto 1021 chorych na reumatoidalne zapalenie stawów otrzymujących w leczeniu inhibitory TNF-α zarejestrowanych w bazie DANBIO w latach 2000–2004. W tej grupie 235 chorych otrzymywało co najmniej 2 leki biologiczne. Pierwszym lekiem u 76% chorych był infliksymab (drugi lek: adalimumab u 56% pacjentów, etanercept u 44%), u 17% – adalimimab (drugi lek: etanercept u 82% pacjentów, infliksymab u 44%), a u 8% – etanercept (drugi lek: adalimumab u 67% pacjentów, infliksymab u 33%). U 49 chorych zastosowano terapię trzecim lekiem biologicznym (u 53% etanercept, u 31% adalimumab i u 16% infliksymab). Przyczyną pierwszej zmiany preparatu biologicznego był brak skuteczności terapii u 109 chorych, działania niepożądane u 72 pacjentów i inne przyczyny w 54 przypadkach. W grupie chorych, którzy rozpoczęli leczenie trzecim lekiem biologicznym, przyczynami zmiany terapii były: brak skuteczności – 61% chorych, działania niepożądane – 16%, inne przyczyny – 24%.

Na podstawie przeprowadzone analizy uzyskanych wyników E. Hijardem i wsp. stwierdzili, że zmiana leku biologicznego (większość danych dotyczyła infliksymabu; 178 chorych otrzymywało jako pierwszy lek infliksymab, a 57 – etanercept lub adalimumab) w przypadku nieskuteczności lub działań niepożądanych przynosi korzyści chorym na reumatoidalne zapalenie stawów. Zaobserwowali oni również, że w grupie pacjentów, u których zmiana terapii była spowodowana brakiem skuteczności leczenia, częściej obserwuje się nieskuteczność drugiego leku niż w grupie, w której przyczyną zmiany terapii były działania niepożądane. Natomiast odpowiedź kliniczna na zmianę terapii była w sumie lepsza w grupie ze stwierdzoną nieskutecznością pierwszego leku.

Hijardem E., Østergaard M., Pødenphant J., Tarp U., Andersen L.S. i wsp. Do rheumatoid arthritis patients in clinical practice benefit from switching from infliximab to a second tumor necrosis factor alpha inhibitor? Ann Rheum Dis 2007; 66: 1184–1189.